 |
| Ramanujan and Mathematical Bread Math |
रामानुजन आणि गणिताच्या भाकरीचे गणित|Ramanujan and Mathematical Bread Math
श्रीनिवास रामानुजन यांची आयुष्यकथा ही केवळ गणितीय कुतूहलाने भारलेली नसून, ती त्यांच्या जिद्दी, कल्पनाशक्ती आणि तल्लख बुद्धिमत्तेने परिपूर्ण आहे. अशाच एका प्रसंगात, त्यांनी आपली गणितीय प्रतिभा एका अनोख्या प्रकारे दाखवली.
राष्ट्रीय गणित दिन: गणितोत्सव क्विझ 2024
- गणितोत्सव 2024
- ५ मराठी भाषणे – राष्ट्रीय गणित दिनासाठी विद्यार्थ्यांसाठी
- राष्ट्रीय गणित दिन – 5 निबंध संग्रह -विद्यार्थ्यांकरिता {alertSuccess}
रामानुजन एका गरीब कुटुंबातून आले होते. त्यांचे वडील कापडाच्या दुकानात कारकून होते, तर आई गृहिणी होती. घरात पैसे कमी असल्यामुळे त्यांना शिक्षणासाठी पुरेसे साधनसंपत्ती मिळत नव्हती. पण रामानुजनांना गणिताची अपार आवड होती. ते गणिताचे तास सोडून इतर कोणत्याही गोष्टीकडे लक्ष देत नसत. अशा कठीण परिस्थितीतही त्यांनी गणिताशी कधीही तडजोड केली नाही.
एकदा रामानुजन शाळेत असताना त्यांच्या शिक्षकांनी वर्गात एक प्रश्न विचारला, "तुमच्याकडे जर चार व्यक्तींसाठी चार भाकऱ्या असतील, आणि त्या सर्वांना समान प्रमाणात वाटायच्या असतील, तर तुम्ही त्या कशा वाटाल?" हा प्रश्न सोपा वाटत होता, आणि विद्यार्थ्यांनी पटकन उत्तर दिले – "प्रत्येक व्यक्तीस एक भाकरी."
मात्र, रामानुजनने या प्रश्नाकडे एका वेगळ्या दृष्टीने पाहिले. त्याने विचारले, "गुरुजी, भाकऱ्या जशा आहेत त्या वाटल्या तर त्यात अपूर्णता राहील, पण जर त्या तुकड्यांमध्ये वाटल्या तर अधिक सटीक वाटणी होईल." आणि नंतर त्यांनी फक्त गणना नाही, तर एक सूत्र तयार केले. ते म्हणाले, "जर भाकऱ्या असमान आकाराच्या असतील तर प्रत्येक भाकरीचे वजन मोजून वाटणी केली पाहिजे."
शिक्षकांना त्यांच्या दृष्टिकोनाची स्तुती करावीशी वाटली. हा प्रसंग लहानसा होता, पण त्यातून रामानुजनच्या गणिताकडे पाहण्याच्या अनोख्या दृष्टीची झलक मिळाली. त्यांनी गणित फक्त आकड्यांपुरते मर्यादित ठेवले नाही, तर त्याचा उपयोग जीवनातील समस्यांवर उपाय शोधण्यासाठी केला.
काही काळाने, रामानुजनच्या एका मित्राने त्यांना एक मोठा प्रश्न विचारला, "जर एका व्यक्तीने चार दिवस काम केले, दुसऱ्या व्यक्तीने सहा दिवस काम केले, आणि तिसऱ्या व्यक्तीने आठ दिवस काम केले, तर त्या तिघांना समान वेतन कसे देता येईल?"
रामानुजनने हसत उत्तर दिले, "ही तर साधी गोष्ट आहे! आपण पहिल्यांदा प्रत्येकाच्या कामाचा गुणोत्तर शोधू. कामाचा दर वेगळा असेल तर प्रत्येकाच्या दिवसाचे वेतन तितक्याच प्रमाणात वाटले पाहिजे. आणि जर प्रमाण समान असेल, तर आपण सर्वांना समान वेतन देऊ शकतो." त्यांनी हे सूत्र लगेच कागदावर मांडले आणि उत्तर सोडवले.
हा प्रसंग केवळ गणितातील समस्या सोडवण्याचा नाही, तर जीवनातील प्रत्येक गोष्टीत गणित शोधण्याची रामानुजनची खास शैली दाखवतो. त्यांनी लहानसहान गोष्टींतून गणिताला जिवंत केले आणि त्या गणिताला केवळ अंकांचा खेळ न ठेवता, तो जगण्याच्या तत्त्वज्ञानाशी जोडले.
रामानुजनचा हा दृष्टिकोन आजही आपल्याला शिकवतो की, गणित हे फक्त शाळेत शिकवले जाणारे विषय नाही, तर जीवनाच्या समस्यांचे उत्तर शोधण्यासाठी एक साधन आहे. त्यांच्या या अनोख्या दृष्टिकोनामुळे ते केवळ एक गणितज्ज्ञ नव्हे, तर एक प्रेरणादायी व्यक्तिमत्त्व ठरले आहेत.