 |
| 20 mcqs on ghar ghar sanvidhan |
संविधान अमृत महोत्सव २०२४: २५ घर घर संविधान(20 प्रश्नोत्तरी )
भारतीय संविधान हा आपल्या देशाचा आधारस्तंभ आहे. भारतीय नागरिकांना संविधानाच्या मूलभूत तत्त्वांचा परिचय होणे अत्यावश्यक आहे. संविधान हे फक्त कायद्यांचे पुस्तक नसून ते आपल्याला सामाजिक, आर्थिक, आणि राजकीय मार्गदर्शन करते.
"घर घर संविधान" उपक्रमाच्या माध्यमातून संविधानाचा प्रचार आणि प्रसार करण्याचा उद्देश आहे. या लेखात आम्ही २० महत्वाचे प्रश्न आणि त्यांची सविस्तर उत्तरे दिली आहेत, ज्यामुळे तुम्हाला संविधानाची अधिक चांगली माहिती होईल.
संविधान अमृत महोत्सव २०२४: २५ घर घर संविधान
२० महत्त्वाचे MCQs (सविस्तर उत्तरांसह)प्रश्न १:
भारतीय संविधानाच्या निर्मितीसाठी घटना समितीची स्थापना कधी करण्यात आली?
a) १५ ऑगस्ट १९४७
b) ६ डिसेंबर १९४६
c) २६ जानेवारी १९५०
d) ९ डिसेंबर १९४६
उत्तर:
d) ९ डिसेंबर १९४६
स्पष्टीकरण:
भारताच्या घटनासभेची पहिली बैठक ९ डिसेंबर १९४६ रोजी नवी दिल्ली येथे झाली होती. २९ ऑगस्ट १९४७ रोजी मसुदा तयार करण्यासाठी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या अध्यक्षतेखाली मसुदा समितीची स्थापना करण्यात आली.
प्रश्न २:
भारतीय संविधानाची मुख्य भाषा कोणती आहे?
a) इंग्रजी
b) हिंदी
c) संस्कृत
d) मराठी
उत्तर:
b) हिंदी
स्पष्टीकरण:
भारतीय संविधानाचे मूळ मसुदा इंग्रजीत तयार करण्यात आले होते, परंतु संविधानाच्या आठव्या अनुसूचीमध्ये २२ भाषांना अधिकृत मान्यता देण्यात आली आहे. हिंदी ही राजभाषा म्हणून मान्य केली गेली आहे.
प्रश्न ३:
भारतीय संविधानाच्या प्रस्तावनेत कोणत्या तत्त्वाचा उल्लेख नाही?
a) समता
b) बंधुता
c) स्वतंत्रता
d) धर्मनिरपेक्षता
उत्तर:
d) धर्मनिरपेक्षता
स्पष्टीकरण:
मुळ संविधानात "धर्मनिरपेक्षता" आणि "समाजवादी" या तत्त्वांचा उल्लेख नव्हता. ते १९७६ साली ४२व्या घटनादुरुस्तीने प्रस्तावनेत समाविष्ट करण्यात आले.
प्रश्न ४:
भारतीय संविधानात किती अनुच्छेद आहेत?
a) ३९५
b) ४४८
c) ४५०
d) ३९६
उत्तर:
b) ४४८
स्पष्टीकरण:
प्रारंभी भारतीय संविधानात ३९५ अनुच्छेद होते, परंतु त्यानंतर अनेक सुधारणा झाल्याने सध्या ४४८ अनुच्छेद आहेत.
प्रश्न ५:
भारतीय संविधानाने कोणत्या प्रकारच्या सरकारची रचना केली आहे?
a) संघराज्यात्मक
b) एकसंध
c) संसदीय
d) राष्ट्रपतीशासित
उत्तर:
a) संघराज्यात्मक
स्पष्टीकरण:
भारतीय संविधानाने केंद्र आणि राज्य यांच्यात अधिकारांचे विभाजन केले आहे, त्यामुळे भारत एक संघराज्यीय प्रणाली आहे.
प्रश्न ६:
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी भारतीय संविधानाला काय म्हटले आहे?
a) भारताचा आत्मा
b) भारताचे पवित्र पुस्तक
c) भारताचा आधार
d) लोकशाहीचा आधार
उत्तर:
b) भारताचे पवित्र पुस्तक
स्पष्टीकरण:
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी संविधानाला “भारताचे पवित्र पुस्तक” असे संबोधले आहे, कारण त्यामध्ये भारतीय लोकशाहीचे मार्गदर्शन करणारी तत्वे आहेत.
प्रश्न ७:
भारतीय संविधानाच्या प्रस्तावनेतील कोणता शब्द न्यायाशी संबंधित आहे?
a) स्वातंत्र्य
b) समता
c) न्याय
d) बंधुता
उत्तर:
c) न्याय
स्पष्टीकरण:
प्रस्तावनेत "सामाजिक, आर्थिक आणि राजकीय न्याय" यांचा स्पष्ट उल्लेख आहे.
प्रश्न ८:
केंद्र-राज्य संबंधांशी संबंधित कोणता अनुच्छेद आहे?
a) अनुच्छेद २५६
b) अनुच्छेद २४५
c) अनुच्छेद ३७०
d) अनुच्छेद ३६०
उत्तर:
b) अनुच्छेद २४५
स्पष्टीकरण:
अनुच्छेद २४५ ते २५६ केंद्र-राज्य संबंधांशी संबंधित आहेत, जसे की विधिमंडळाची अधिकार सीमा, वित्तीय संबंध इत्यादी.
प्रश्न ९:
भारतीय संविधानाच्या अनुसूची ८ मध्ये सध्या किती भाषांचा समावेश आहे?
a) २२
b) १६
c) २५
d) १८
उत्तर:
a) २२
स्पष्टीकरण:
मुळ संविधानात १४ भाषांचा समावेश होता. नंतरच्या सुधारणा करून भाषांची संख्या २२ करण्यात आली.
प्रश्न १०:
भारतीय संविधान कोणत्या प्रकारची सरकार प्रणाली स्वीकारते?
a) राष्ट्रपतीशासित
b) एकसंध
c) संसदीय प्रणाली
d) न्यायालयीय प्रणाली
उत्तर:
c) संसदीय प्रणाली
स्पष्टीकरण:
भारताने संसदीय प्रणाली स्वीकारली आहे जिथे राष्ट्रपती हे राज्याचे प्रमुख आहेत आणि पंतप्रधान हे सरकारचे प्रमुख आहेत.
प्रश्न ११ ते २०
प्रश्न ११:
भारतीय संविधानाच्या प्रस्तावनेत ‘समाजवादी’ हा शब्द कधी समाविष्ट करण्यात आला?
a) १९५०
b) १९७६
c) १९६५
d) १९८५
उत्तर:
b) १९७६
स्पष्टीकरण:
४२व्या घटनादुरुस्तीने १९७६ साली "समाजवादी" आणि "धर्मनिरपेक्ष" हे शब्द प्रस्तावनेत समाविष्ट करण्यात आले.
प्रश्न १२:
भारतीय संविधानाची अंमलबजावणी कधी झाली?
a) १५ ऑगस्ट १९४७
b) २६ जानेवारी १९५०
c) २६ नोव्हेंबर १९४९
d) ९ डिसेंबर १९४६
उत्तर:
b) २६ जानेवारी १९५०
स्पष्टीकरण:
भारतीय संविधान २६ नोव्हेंबर १९४९ रोजी स्वीकृत करण्यात आले, पण त्याची अंमलबजावणी २६ जानेवारी १९५० रोजी झाली. हा दिवस प्रजासत्ताक दिन म्हणून साजरा केला जातो.
प्रश्न १३:
संविधानातील मूलभूत अधिकार कोणत्या भागात नमूद केले आहेत?
a) भाग २
b) भाग ३
c) भाग ५
d) भाग ४
उत्तर:
b) भाग ३
स्पष्टीकरण:
भाग ३ मध्ये मूलभूत अधिकारांचा समावेश असून यात प्रत्येक नागरिकाला समानता, स्वातंत्र्य, धर्मस्वातंत्र्य यासारखे अधिकार प्रदान केले आहेत.
प्रश्न १४:
राज्य धोरणाची मार्गदर्शक तत्त्वे कोणत्या भागात आहेत?
a) भाग ३
b) भाग ४
c) भाग ५
d) भाग १
उत्तर:
b) भाग ४
स्पष्टीकरण:
भाग ४ मध्ये राज्य धोरणाची मार्गदर्शक तत्त्वे नमूद करण्यात आली आहेत, ज्याचा उद्देश सामाजिक आणि आर्थिक लोकशाही प्रस्थापित करणे आहे.
प्रश्न १५:
अनुच्छेद ३७० संबंधित आहे:
a) मूलभूत कर्तव्ये
b) जम्मू-काश्मीरचा विशेष दर्जा
c) पेसा कायदा
d) पंचायती राज
उत्तर:
b) जम्मू-काश्मीरचा विशेष दर्जा
स्पष्टीकरण:
अनुच्छेद ३७० द्वारे जम्मू-काश्मीरला विशेष दर्जा दिला गेला होता, जो ५ ऑगस्ट २०१९ रोजी रद्द करण्यात आला.
प्रश्न १६:
संविधानाच्या ४२व्या दुरुस्तीला कोणता विशेषण दिला गेला आहे?
a) संविधानातील सुधारणा
b) लघु संविधान
c) न्यायाधिकार दुरुस्ती
d) भाषा दुरुस्ती
उत्तर:
b) लघु संविधान
स्पष्टीकरण:
४२व्या दुरुस्तीने संविधानात अनेक मोठे बदल केले गेले; म्हणूनच तिला "लघु संविधान" असे म्हणतात.
प्रश्न १७:
मूलभूत कर्तव्ये भारतीय संविधानात कोणत्या दुरुस्तीने समाविष्ट केली गेली?
a) ४२वी
b) ४४वी
c) ७४वी
d) ६२वी
उत्तर:
a) ४२वी
स्पष्टीकरण:
४२व्या दुरुस्तीने १९७६ साली मूलभूत कर्तव्ये संविधानाच्या भाग ४ अ (अनुच्छेद ५१ ए) मध्ये समाविष्ट केली गेली.
प्रश्न १८:
संविधानात कोणत्या अनुच्छेदाने समानतेचा अधिकार दिला आहे?
a) अनुच्छेद १४-१८
b) अनुच्छेद १९
c) अनुच्छेद २१
d) अनुच्छेद ३२
उत्तर:
a) अनुच्छेद १४-१८
स्पष्टीकरण:
अनुच्छेद १४-१८ पर्यंतच्या कलमांमध्ये नागरिकांना समानतेचा अधिकार प्रदान केला आहे, ज्यात जाती, धर्म किंवा लिंगावर आधारित भेदभाव बंद करण्याचा उल्लेख आहे.
प्रश्न १९:
भारताचे राज्यघटनेचे मुख्य तत्व काय आहे?
a) न्याय, स्वातंत्र्य, समता, बंधुता
b) शांतता आणि सहकार्य
c) विकास आणि रोजगार
d) संरक्षण आणि सुरक्षा
उत्तर:
a) न्याय, स्वातंत्र्य, समता, बंधुता
स्पष्टीकरण:
प्रस्तावनेत उल्लेख केलेली ही तत्त्वे भारतीय संविधानाचा गाभा आहेत आणि ती भारतीय लोकशाही व्यवस्थेचे आधारस्तंभ आहेत.
प्रश्न २०:
भारतीय संविधानाला तयार होण्यासाठी किती वेळ लागला?
a) २ वर्षे ११ महिने १८ दिवस
b) ३ वर्षे ६ महिने १२ दिवस
c) २ वर्षे १० महिने ५ दिवस
d) ४ वर्षे १ महिना २५ दिवस
उत्तर:
a) २ वर्षे ११ महिने १८ दिवस
स्पष्टीकरण:
२६ नोव्हेंबर १९४९ रोजी संविधान तयार झाले, त्यासाठी २ वर्षे ११ महिने १८ दिवस लागले.
शिक्षणासाठी उपयुक्त:
वरील प्रश्नांचा उपयोग शाळा, महाविद्यालयीन उपक्रम, आणि संविधान दिनाच्या कार्यक्रमांसाठी केला जाऊ शकतो. जर तुम्हाला PDF हवी असेल, तर कळवा!