 |
| Dr. Manmohan Singh: Economic liberal and visionary Prime Minister of India |
Dr. Manmohan Singh: Economic liberal and visionary Prime Minister of India|डॉ. मनमोहन सिंग: भारताचे आर्थिक उदारमतवादी आणि दूरदृष्टी असलेले पंतप्रधान
डॉ. मनमोहन सिंग हे भारताचे १४वे पंतप्रधान म्हणून प्रसिद्ध होते. त्यांचे नाव भारताच्या आर्थिक सुधारणा, शांतीपूर्ण राजकारण, आणि जागतिक स्तरावर भारताचे प्रतिनिधित्व या क्षेत्रांमध्ये प्रचंड आदराने घेतले जाते. त्यांच्या जीवनप्रवासात प्रामाणिकपणा, बुद्धिमत्ता, आणि सेवाभाव ठासून भरलेला आहे.
डॉ. मनमोहन सिंग यांचे प्रारंभिक जीवन
डॉ. मनमोहन सिंग यांचा जन्म २६ सप्टेंबर १९३२ रोजी ब्रिटिश भारतातील पंजाब प्रांतातील गाव गाह या ठिकाणी झाला. त्यांनी लहानपणापासूनच अभ्यासात उत्कृष्ट प्रावीण्य मिळवले. पाकिस्तान निर्मितीनंतर त्यांचे कुटुंब भारतात आले. त्यांनी पंजाब विद्यापीठातून अर्थशास्त्रातील पदवी घेतली आणि नंतर केंब्रिज व ऑक्सफर्ड विद्यापीठांमध्ये शिक्षण घेतले.
त्यांचे शैक्षणिक कार्य आणि कारकीर्द
डॉ. सिंग हे एक प्रख्यात अर्थशास्त्रज्ञ आहेत. त्यांनी १९५७ साली केंब्रिज विद्यापीठातून पदवी संपादन केली आणि १९६२ साली ऑक्सफर्ड विद्यापीठातून डी. फिल. ही पदवी मिळवली. त्यांच्या अकादमिक कारकीर्दीत त्यांनी अनेक महत्त्वाचे शोध व लिखाण केले, जे जागतिक अर्थव्यवस्थेसाठी मौलिक ठरले.
आर्थिक सुधारणा आणि त्यांच्या योगदानाची कथा
डॉ. मनमोहन सिंग यांची ओळख प्रामुख्याने १९९१ सालच्या आर्थिक सुधारणांसाठी होते. त्या काळात भारताला आर्थिक संकटाचा सामना करावा लागत होता. परकीय गंगाजळी अत्यंत कमी होती, आणि जागतिक बँक व आय.एम.एफ. कडून कर्ज घ्यावे लागत होते. या कठीण काळात ते भारताचे अर्थमंत्री होते.
१९९१ च्या आर्थिक सुधारणांची वैशिष्ट्ये:
- परकीय गुंतवणुकीस प्रोत्साहन.
- भारतीय रुपयाचे अवमूल्यन.
- आयात-निर्यात धोरणामध्ये बदल.
- खाजगीकरणाला चालना.
- औद्योगिक धोरणांमध्ये सुधारणा.
पंतप्रधान म्हणून योगदान
डॉ. मनमोहन सिंग यांनी २००४ ते २०१४ या कालावधीत भारताचे पंतप्रधान म्हणून जबाबदारी सांभाळली. त्यांच्या नेतृत्वाखाली देशाने आर्थिक प्रगतीत मोठी झेप घेतली. त्यांच्या कार्यकाळातील काही महत्त्वाचे उपक्रम खाली दिले आहेत.
१. महत्त्वाच्या धोरणांची अंमलबजावणी:
- ग्रामीण रोजगार हमी योजना (NREGA).
- शिक्षणाचा अधिकार कायदा.
- आरोग्य सेवा सुधारण्यासाठी राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान (NRHM).
२. जागतिक संबंध सुधारणा:
- अमेरिकेसोबत अणुऊर्जा करार.
- चीन आणि पाकिस्तानसोबत शांततापूर्ण संबंध प्रस्थापित करण्याचे प्रयत्न.
३. आर्थिक विकास:
- GDP वृद्धी दर ८% पेक्षा अधिक ठेवण्याचा प्रयत्न.
- भारताचे जागतिक गुंतवणूक आकर्षण केंद्र म्हणून स्थान निर्माण.
डॉ. मनमोहन सिंग यांचे व्यक्तिमत्त्व आणि नेतृत्वगुण
त्यांचे व्यक्तिमत्त्व शांत, सौम्य आणि प्रामाणिक आहे. राजकीय संघर्षांमध्येही त्यांनी कधीही आपली नम्रता गमावली नाही. राजकारणात त्यांनी कधीही स्वतःला नव्हे, तर देशसेवेवर भर दिला.
डॉ. सिंग यांच्याविषयीची प्रेरणादायी वैशिष्ट्ये
- ज्ञानाची कास: उच्च शिक्षण आणि ज्ञान यामध्ये त्यांनी नेहमी प्राधान्य दिले.
- संवेदनशीलता: गरिबांच्या आणि ग्रामीण भागातील लोकांच्या कल्याणासाठी अनेक योजना राबवल्या.
- नेतृत्व: जागतिक व्यासपीठावर भारताला सन्मानाचे स्थान मिळवून दिले.
समारोप
डॉ. मनमोहन सिंग हे भारताच्या आधुनिक आर्थिक प्रगतीचे शिल्पकार आहेत. त्यांचे योगदान केवळ भारतापुरते मर्यादित नाही, तर जागतिक अर्थव्यवस्थेतही ते महत्त्वपूर्ण ठरले आहे. त्यांच्या कार्यामुळे भारताला एक मजबूत आर्थिक शक्ती म्हणून ओळख मिळाली.